مدیریت سیلاب در سیستم رودخانه-مخزن (مطالعه موردی: سد نرماب)

چکیده اگرچهاحداث سازه هایی نظیر سدها باعث ایجاد نوعی اطمینان در کنترل سیلاب و توسعه مراکز جمعیتی در پایین دست آن می شود اما باید توجه داشت که سیلاب های حدی خروجی از سرریزهای آنها می تواند خسارات زیادی را به نواحی پایین دست وارد نماید. در تحقیق حاضر که بر روی سد و رودخانه نرماب واقع در استان گلستان انجام شده است ابتدا سناریوهایی برای حجم کنترل سیل در مخزن سد در نظر گرفته شد سپس اقدام به روندیابی سیل در مخزن سد به ازای 4 دوره بازگشت سیلاب ورودی به مخزن(50، 100، 500 و 1000 سال) و 7 سناریو اجرا و نتایج در 28 حالت(سناریو) به دست آمد سپس اقدام به پهنه بندی سیلاب توسط مدل هیدرولیکی hec-ras با استفاده از ضمیمه hec-georas شد و خسارات مربوط به هر سناریو و دوره بازگشت محاسبه شد نتایجنشان داد که سد نرماب کارایی بسیار خوبی در کاهش دبی پیک سیلاب و خسارات ناشی از سیل بر اراضی منطقه دارد. روندیابی سیل درمخزن سد به روش پالس اصلاح شده انجام شد و نتایج آن نشان با افزایش دوره بازگشت ها، تاثیر احداث سد در کنترل سیلاب کمرنگتر می شود.خسارت کل وارد به اراضی شالیزاری منطقه مورد مطالعه به ازای سناریوها و دوره بازگشت های مختلف بدست آمد. همچنین نتایج مربوط به وسعت پهنه سیل و عمق متوسط جریان در مناطق سیل زده محاسبه شد. بر این اساس اگرچه با افزایش پهنه سیل عمق متوسط جریان در مناطق سیل زده افزایش می یابد ولی شدت تغییرات عمق با افزایش دوره بازگشت ها کاهش می یابد.نتیجه شد که برای آنکه اراضی کشاورزی پایین دست سد نرمآب در مقابل سیلاب 50 ساله ایمن بمانند باید حجم کنترل سیل مخزن را حداقل 3 میلیون متر مکعب در نظر گرفت. برای سیل های با دوره بازگشت 100 سال این حجم برابر 5 میلیون متر مکعب می باشد. به همین ترتیب برای سیل های با دوره بازگشت 500 و 1000 سال انتظار می رود که تخصیص حجم ذخیره ای به ترتیب برابر با 12 و 16 میلیون متر مکعب ایمنی لازم را برای محافظت از اراضی پایین دست در برابر سیل فراهم آورد.بر اساس نتایج بدست آمده می توان نتیجه گرفت که نقشه ها و نمودارهای بدست آمده از شبیه سازی هیدرولیکی منطقه، می تواند ضمن شناساندن مناطق مستعد سیلگیری، به عنوان وسیله ای قانونی در کنترل و مدیریت کاربری اراضی و برنامه ریزی های توسعه و مدیریت مخزن سد در شرایط سیلابی و حفاظت محیط زیست مورد استفاده قرار گیرند.